„Dziecko- mały czytelnik”

„Czytelnictwo” zaczyna się już od kołyski, zanim jeszcze dziecko zacznie samodzielnie składać litery. Na początku wystarczy dziecku czytać aby ono słuchało, a potem będzie samo  garnęło się do lektury, wyciągało po książkę ręce, domagało się jej każdego dnia. Takie pierwsze czytanie stworzy „ magiczną bliskość” między tym kto czyta i tym, kto słucha. Podczas słuchania lub czytania  dziecko doświadcza magicznej siły słów, rozwija i wzbogaca słownictwo, rozbudza wyobraźnię i empatię oraz intuicję moralną, dzięki której będzie potrafiło odróżniać dobro od zła.

Aby pomóc małemu czytelnikowi odkrywać otaczający świat należy dobrze dobrać książki do każdego etapu rozwoju dziecka.

Kontakt z książką u dziecka w wieku 0-3 lata

W pierwszym roku  życia dziecko najbardziej potrzebuje kontaktu emocjonalnego, bliskości i zbudowania bezpiecznych więzi z rodzicami. Tuż po urodzeniu maluch nie rozumie słów, ale słyszy rytm i intonację głosu, słucha rodzica bardzo uważnie. Często powtarzane słowa (wyliczanki, rytmiczne wierszyki) zostawiają ślad w jego mózgu, co wpływa na późniejsze rozumienie mowy (buduje słownik bierny), a codzienne czytanie pomaga przyswajać intonację i melodię języka. Dziecko poznaje wyrazy dźwiękonaśladowcze i brzmienie nowych słów, dzięki czemu jest mu łatwiej zacząć samodzielnie mówić, posługując się bogatszym zasobem słów (słownik czynny). Dzięki umiejętności skupiania wzroku i wodzenia za przedmiotami małe dziecko może obserwować pokazywane mu w książce obrazy. Powiązanie dźwięku słów z obrazem wzmacnia zapamiętywanie nowych informacji o świecie, usprawnia jego koordynację wzrokowo-ruchową i stymuluje wzrok.

W drugim i trzecim  roku życia kontakt z książką prowokuje prośby o wyjaśnianie zjawisk w niej opisywanych (wskazywanie, pytanie „co to?”), a zawarte w niej treści i obrazy porządkują i utrwalają wiadomości przekazywane przez rodziców przy innych okazjach. Dwu-, trzylatek, jako mały odkrywca, nigdy nie jest tylko biernym odbiorcą treści. Poprzez czytanie dziecko uczy się kojarzyć fakty, wnioskować i zestawiać przyczynę ze skutkiem. Stosunek małego dziecka do czytania, tak samo jak do wielu innych czynności, jest budowany przez odniesienia emocjonalne. Kiedy czytamy, jesteśmy blisko z dzieckiem, naturalnie tworzy się atmosfera bezpieczeństwa i zaufania do otaczającego świata. Kilkuminutowe czytanie spokojnym głosem uspokaja dziecko i może zainicjować kolejny domowy rytuał – to pozwala budować poczucie przewidywalności i przynależności do wspólnoty rodzinnej. Maluch ma okazję zobaczyć i poczuć spokojny oddech, bicie serca, uśmiech, spokój i szczęście na twarzy rodzica, a wspólna lektura sprawia, że czuje się dla niego ważne. Rodzic i dziecko poznają nawzajem swoje reakcje i umacniają więzi; poznają się lepiej.

Kontakt z książką u dzieci w wieku przedszkolnym 3-6 lat

Okres między 3 a 6 rokiem życia jest niezmiernie istotny dla rozwoju myślenia, pamięci i mowy dziecka. Pojawia się umiejętność zapamiętywania i świadomego korzystania z utrwalonych informacji, przypominania nabytych doświadczeń i wzorców zachowań. Dziecko potrafi łączyć informacje z usłyszanych historii z własnym doświadczeniem, opowiada proste historie. Samo zaczyna się interesować czytaniem i książkami ze względu na zawarte w nich treści. Potrafi ono już powiązać przyczynę ze skutkiem, zadaje mnóstwo pytań i komentuje opowiadaną mu historię, łączy ze sobą różne zdarzenia. Odróżnia świat realny od świata bajek,  powoli dostrzega i przyjmuje istnienie innego niż swój punktu widzenia. Dzięki tym umiejętnościom jest gotowe do porównywania, klasyfikowania i poszukiwania podobieństw i różnic. Pojawia się zainteresowanie literami i słowem pisanym, gotowość do nauki czytania. Podczas wspólnej lektury znajomego tekstu dziecko zaczyna śledzić go wzrokiem i „wyręczać” w czytaniu dorosłego, co jest świetnym przygotowaniem do samodzielnego czytania. Rodzic może korzystać z różnorodnych książek, które lubi jego dziecko lub on sam. Można umówić się z dzieckiem na czytanie w trybie naprzemiennym – to pozwoli wprowadzić rodzicowi wartościowe książki i nie „utknąć” na całe tygodnie na ukochanej książce dziecka. Przeczytana już książka jest zawsze świetnym pretekstem do rozmowy i wyprawy do miejsc związanych z jej tematem. Każda historia powinna stać się okazją do zadawania pytań i samodzielnego myślenia o tym, jak znaleźć na nie odpowiedź. Dobrą pomysłem jest sięganie po książki opowiadające o konfliktach przeżywanych przez rówieśników dziecka czy dotykające trudnych tematów, takich jak: starość, śmierć, zazdrość czy rozwód. Takie „zewnętrzne” wsparcie daje dziecku bardzo potrzebne poczucie „ja też sobie poradzę!”. Książki ( np. bajki terapeutyczne) przynoszą pomoc w oswajaniu z własnych lęków – dają poczucie pewności siebie, gdy uda się pokonać strach. Rodzic może stać się zatem doskonałym przewodnikiem w świecie emocji, a książka źródłem wiedzy o nich.

Odpowiednio dobrana książka na każdym etapie życia dziecka rozwija jego umysł, wyobraźnię, kształtuje kompetencje językowe i pozostawia  trwałe ślady na długie lata.  Jednym słowem książka może stać się najlepszym przyjacielem na całe życie.

W załączniku podane są przykłady  rymowanek, wyliczanek i piosenek.

Opracowała:
mgr Renata Pietrzykowska