CHWILA Z LOGOPEDĄ
Język stanowi podstawę porozumiewania się między ludźmi. Komunikowanie się jest naturalną i istotną potrzebą człowieka. Dzieci uczą się mowy poprzez naśladownictwo, obserwację innych, słuchanie ich oraz kontakty z dorosłymi użytkownikami języka. Dziecko w pierwszych latach swojego życia obserwuje rodziców czy opiekunów, a w kolejnych naśladuje ich sposób mówienia – akcent, tempo, płynność, ale też gesty towarzyszące mówieniu. Mowa dorosłych powinna być zatem wzorem dla najmłodszych. Prawidłowe wzorce mowy rodziców, opiekunów, nauczycieli mają ogromne znaczenie dla rozwoju mowy dzieci. Pamiętajmy więc o tym, że wypowiedzi kierowane do dzieci powinny być poprawne.
Umiejętność mówienia, którą zdobywa dziecko jest sprawnością wymagającą nieustannego rozwijania i doskonalenia.
Jeśli dziecko rozpoczynające naukę szkolną nie wymawia prawidłowo wszystkich głosek, może to negatywnie wpłynąć na umiejętność czytania. Brak u dziecka głosek szeregu szumiącego ( sz ,ż, cz, dż ) bywa przyczyną błędów w pisaniu, szczególnie w pisaniu ze słuchu.
Nieprawidłowe wymawianie niektórych głosek powoduje także wiele problemów natury emocjonalnej. Dzieci wstydzą się mówić, by nie być wyśmianymi przez rówieśników.
Rodzice mający wątpliwości dotyczące rozwoju mowy swojego dziecka, powinni zwrócić się o pomoc do logopedy.
Obserwując dziecko należy zwracać uwagę na to, czy podczas mówienia nie wsuwa ono języka między zęby. Jeśli tak jest, potrzebna będzie terapia logopedyczna, ponieważ w języku polskim nie występują głoski, które są wymawiane z takim układem języka.
Jednym z wielu warunków kształtowania się dobrej wymowy jest prawidłowy słuch. Opiekunowie zaniepokojeni powinni być brakiem reakcji dziecka na dźwięki płynące z otoczenia. O zaburzeniach słuchu świadczyć może również sytuacja, gdy dziecko dopytuje kilka razy rozmówcę , co powiedział albo gdy podgłasza telewizor. W takim wypadku należy zasięgnąć porady laryngologa , który zleci badanie słuchu.
Logopeda obserwując dziecko, zwraca uwagę między innymi na sposób oddychania. Jeśli dziecko w spoczynku oddycha przez usta, co nie jest prawidłowością, należy poszukać przyczyny takiego stanu rzeczy.
Sprawność narządów mowy, między innymi takich jak: język, wargi, żuchwa, ma istotne znaczenie dla prawidłowej artykulacji. Ruchome części aparatu artykulacyjnego można usprawnić, ćwicząc właściwe mięśnie. Poniżej zamieszczam ćwiczenia, które służą gimnastyce buzi i języka. Można je wykonywać podczas codziennych czynności. Polecam wykonywanie tych ćwiczeń również z tymi dziećmi, u których mowa rozwija się prawidłowo, gdyż wspomagają one naturalny proces kształtowania się mowy.
• Ziewanie
• Zlizywanie resztek budyniu, lodów, sosów z talerza ( choć to niekulturalne zachowanie, ale wspaniałe ćwiczenie dla języka)
• Kląskanie
• Lizanie lizaczków czubkiem języka, który powinien być wysunięty z buzi
PRZY WYŻEJ OPISANYCH ZABAWACH WAŻNE JEST, BY GIMNASTYKOWAĆ JĘZYK . GŁOWA NIE POWINNA SIĘ PORUSZAĆ !
• Dmuchanie na kubki po jogurtach ustawione na stole – wyścigi. Ciekawe, czyj kubek pierwszy dotrze do mety?
• Chłodzenie zupy na talerzu – dmuchanie ciągłym i przerywanym strumieniem
• Dmuchanie na wiatraczki
• Bańki mydlane
• Gwizdanie
• Rozgrzewanie zmarzniętych rąk – dmuchanie na dłonie
PRZY WYKONYWANIU ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH PAMIĘTAMY, ŻE WDECH WYKONUJEMY PRZEZ NOS – USTA SĄ ZAMKNIĘTE, WYDECH ZAŚ USTAMI !
• Picie napojów przez słomkę
• Oblizywanie warg posmarowanych dżemem, miodem ( usta powinny być otwarte )
• Parskanie
• Granie na trąbkach, organkach, gwizdanie na gwizdkach
• Naśladowanie odgłosów wydawanych przez pojazdy uprzywilejowane : e-o, u-i, i-o ( PRZY TYCH ĆWICZENIACH PRZESADNIE PRACUJĄ WARGI )
Dobrym sposobem na ćwiczenie mięśni narządów artykulacyjnych jest powtarzanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych z jednoczesnym prezentowaniem obrazków przedstawiających daną sytuację, zwierzę:
• Piłka skacze hop, hop
• Pies szczeka hau, hau
• Dziecko się śmieje hi, hi
• Kaczka kwacze kwa, kwa
• Idą dzieci tupu, tupu itd.
Zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe bywa jedną z przyczyn zaburzeń mowy. Czasem logopeda proponuje rodzicom zabieg jego podcięcia.
Źle rozwijającej się mowie mogą towarzyszyć : nieprawidłowe gryzienie – odgryzanie boczne czy odrywanie pokarmu, brak umiejętności lub nieprawidłowe żucie oraz niewłaściwe połykanie – tzw. przetrwałe połykanie niemowlęce.
Z chwilą pojawienia się zębów mlecznych, dziecko połykając, powinno język unosić do góry, dotykając nim do podniebienia. Obserwuje się przy tym napięcie mięśni żwaczy i brak napięcia mięśni warg. Prawidłowe żucie polega na wykonywaniu ruchów okrężnych żuchwą , przy czym szpara ust powinna być zamknięta.
Uogólniając stwierdzam, że na złożony proces nabywania przez dziecko umiejętności mówienia składają się zarówno czynniki biologiczne jak i społeczne. Mowa nie będzie rozwijała się prawidłowo bez stymulacji i wspomagania jej zgodnie z potencjałem rozwojowym dziecka. Zaburzeniom mowy można zapobiec czuwając nad właściwą pracą mięśni narządów odpowiedzialnych za artykulację.
Opracowała
Renata Owińska – logopeda