„Zanim dziecko pójdzie do szkoły”

Anna Dmitriuk w swoim artykule „Zanim dziecko pójdzie do szkoły” (na portalu internetowym BabyBoom) pisze, że „rozpoczęcie nauki w szkole wiąże się ze stresem, a okres adaptacji do warunków szkolnych, trwający zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy, czasami przebiega burzliwie”.

Autorka artykułu, bazując na książce Heleny Gutowskiej „Zanim dziecko pójdzie do szkoły” wymienia różnice między okresem przedszkolnym a szkolnym:

„DOTĄD dziecko uczyło się podczas zabawy lub w toku codziennych zajęć, jakby przy okazji, zazwyczaj wtedy, gdy czuło taką potrzebę. TERAZ nauka jest systematyczna i zorganizowana, nowe treści poznawane są po kolei, według planu nauczyciela.

DOTĄD zdobywane wiadomości i umiejętności miały dla dziecka praktyczne znaczenie. TERAZ nauka ma charakter teoretyczny, wielu zasad i informacji nie da się zastosować od razu.

DOTĄD dziecko mogło liczyć na większą wyrozumiałość i pomoc dorosłych, którzy TERAZ częściej wymagają i rozliczają z osiągniętych postępów.

DOTĄD nauka zazwyczaj była dobrowolna, TERAZ jest obowiązkowa.

DOTĄD dziecko (i jego koledzy) było nieustannie kontrolowane przez rodzinę i wychowawców przedszkolnych, TERAZ dorośli są mniej opiekuńczy, dziecko ma większą swobodę działania, zdecydowanie częściej pozostaje bez opieki (np. droga do szkoły, przerwa, toaleta).

TERAZ wymaga się od dziecka dużo większej zaradności, samodzielności i odpowiedzialności.”

Według Anny Dmitriuk, następujące cechy i umiejętności świadczą o dobrym przygotowaniu dziecka do nauki szkolnej:

Samodzielność

sprawna samoobsługa – ubieranie i rozbieranie się (włącznie z zapinaniem guzików, sznurowaniem i wiązaniem butów, zasuwaniem suwaka w kurtce), mycie i czesanie się, samodzielność w toalecie (pamiętanie o spuszczaniu wody i myciu rąk), używanie chustki do nosa

dbałość o własne rzeczy (m.in. nie gubienie ich, nie zostawianie bez opieki)
umiejętność wykonania prostych czynności porządkowych należących do obowiązków dyżurnego (zamiatanie, podlewanie kwiatów)
umiejętność przechodzenia przez jezdnię (nawyk zatrzymywania się przed jezdnią, spojrzenia w lewo, prawo i znowu w lewo, energicznego przechodzenia przez jezdnię, znajomość sygnalizacji świetlnej)

Wytrwałość

kończenie rozpoczętej pracy
umiejętność przezwyciężania trudności pojawiających się podczas pracy

Systematyczność

systematyczne wykonywanie drobnych obowiązków (nakrywanie do stołu, ścieranie kurzu, podlewanie kwiatów, zmywanie i wycieranie naczyń, wyprowadzanie psa itp.)
umiejętność panowania nad własnymi reakcjami emocjonalnymi, ruchliwością, spontanicznymi wypowiedziami; umiejętność zgodnego obcowania z rówieśnikami; reagowanie na polecenia nauczyciela skierowane do całej grupy.
Wiedza o świecie (domu, otoczeniu, przyrodzie, ludziach itp.), na przykład.: znajomość pór roku, zachodzących wówczas zmian w życiu ludzi, roślin i zwierząt, zmian pogody
znajomość swojego miejsca zamieszkania (ulicy, miejscowości, kraju, jego flagi i godła)
znajomość zawodów, środków lokomocji, działania i funkcji urządzeń domowych, roli lokalnych instytucji użyteczności społecznej (szkoła, przychodnia zdrowia, apteka, poczta, posterunek policji, straż pożarna)
znajomość wyglądu i zwyczajów zwierząt domowych i leśnych, ptaków
umiejętność rozróżniania kilku gatunków drzew (np. lipa, klon, kasztanowiec, jarzębina, dąb) na podstawie kształtu liści i owoców
wiedza o tym skąd się biorą: jajka, sery, mleko, owoce i warzywa, wełna, węgiel, cukier, drewno
rozpoznawanie różnych owoców i warzyw… ITD.

Prawidłowy rozwój mowy

poprawna wymowa (od dziecka sześcioletniego możemy oczekiwać poprawnej wymowy, której my sami powinniśmy być wzorem; dziecko powinno już wymawiać poprawnie wszystkie głoski i grupy spółgłoskowe, ale w praktyce niektóre dzieci mają jeszcze problemy z głoskami pojawiającymi się najpóźniej – sz, ż, cz, dż)
bogate słownictwo, umiejętność poprawnego budowania zdań, wyrażania myśli
umiejętność wypowiedzenia się na temat obrazka (nie tylko co na nim widać, ale i co tam się dzieje)
Rozróżnianie kształtów (liści, kwiatów, kamieni)
znajomość figur geometrycznych: kwadratu, prostokąta, trójkąta, koła*
Umiejętność porównywania (odnajdywania różnic i podobieństw) oraz klasyfikowania przedmiotów pod względem: wielkości, koloru, kształtu, funkcji.
Umiejętność analizy i syntezy np. przy układaniu puzzli i innych układanek

Umiejętność określania

położenia przedmiotu w stosunku do innych przedmiotów: blisko, daleko, między, wewnątrz, na zewnątrz, na brzegu
kierunku: w tył, do przodu, do góry, w dół, przed siebie, w bok, na wprost
wielkości przedmiotu: mały, większy, największy, gruby, cienki, długi, dłuższy, najdłuższy, krótki, taki sam
ciężaru: ciężki, lekki, lżejszy, taki sam
czasu i jego upływu: rano, południe, wieczór, dzisiaj, wczoraj, jutro, długo, dłużej, krótko, teraz, przedtem, potem, najpierw

Liczenie

umiejętność określania ilości przedmiotów (więcej, mniej, o jeden więcej, o jeden mniej, tyle samo), przeliczania przynajmniej do 20
dodawanie i odejmowanie na konkretach w zakresie 10*
Umiejętność odczytywania cyfr oznaczających liczby oraz znaków: <, >, =, +, -*
Rozpoznawanie wielkich i małych liter drukowanych (bez zmiękczeń, dwuznaków, „ą” i „ę”, „j”)*

Czytanie*

wyrazów
zdań
krótkich tekstów

Umiejętności manualne

cięcie nożyczkami, wydzieranie, klejenie, malowanie, rysowanie, lepienie
zawiązywanie sznurowadeł, zapinanie guzików
pisanie elementów literopodobnych na kartce z bloku a nawet w zeszycie*

Słuchanie

umiejętność wysłuchania opowiadania, śpiewu
umiejętność analizy i syntezy słuchowej (głoskowanie) wyrazów o prostej budowie, wyodrębniania wybranych głosek na początku, końcu i w środku wyrazu, wymyślania wyrazów rozpoczynających się daną głoską, wyklaskiwania wyrazu sylabami*

Znajomość i stosowanie się do zasad kulturalnego zachowania się

nawyk posługiwania się słowami: dzień dobry, do widzenia, dziękuję, przepraszam, proszę
troska o wygląd zewnętrzny
życzliwość wobec rówieśników (umiejętność wypowiadania pochwał a nie tylko krytyki)
umiejętność poczekania na swoją kolej

Anna Dmitriuk wymienia aktywności i działania dziecka, które sprzyjają kształtowaniu dojrzałości szkolnej

Różnorodne prace plastyczne: wycinanie, rysowanie, wydzieranie, lepienie itd. (rozwijają niezbędną przy pisaniu sprawność ręki, uczą rozróżniania kształtów, kolorów i położenia poszczególnych elementów, dostrzegania różnic i podobieństw).
Uczestniczenie w świętach, uroczystościach rodzinnych i pomoc w ich przygotowaniu (zdobywanie wiedzy o zwyczajach świątecznych i rodzinnych, ćwiczenie motoryki, samodzielności, kształtowanie nawyków kulturalnego zachowania się, możliwość wykazania się swoimi osiągnięciami – znajomością wierszy i piosenek).
Wycieczki (dostarczają wiedzy o świecie, wzbogacają słownictwo, są okazją do obserwowania i działania).
Czytanie dziecku wartościowych utworów literackich, szczególnie wielokrotne (uwrażliwia moralnie, wzbogaca słownictwo, uczy skupienia).
Korzystanie z czasopism dla przedszkolaków (i programów telewizyjnych np. Ulica Sezamkowa) – są w nich właściwie dobrane tematy, ćwiczenia i pomysły zabaw, które systematycznie i we właściwym kierunku rozwijają dziecko.
Układanie puzzli i innych układanek (przygotowuje do czytania i pisania, ponieważ uczy umiejętności właściwego patrzenia – rozróżniania kształtów, spostrzegawczości, koncentracji uwagi)
Uczenie się na pamięć wierszy i piosenek (ćwiczą pamięć, słuch, poczucie rytmu, rozszerzają zasób słów).
Wspólne (!) oglądanie telewizji, słuchanie audycji radiowych, chodzenie do kina i teatru (wzbogaca wiedzę, daje możliwość rozmawiania, ćwiczy umiejętność wyrażania myśli i poglądów).
Zakupy (rozpoznawanie towarów, omawianie ich pochodzenia, walorów odżywczych, okazja do samodzielnych zakupów, uczenia się właściwego zachowania wśród ludzi).

Codzienne prace domowe np. sprzątanie, pranie, przygotowywanie posiłków, opieka nad zwierzętami, roślinami (uczą systematyczności i obowiązkowości, służą rozwijaniu umiejętności manualnych, dostarczają wiedzy o działaniu urządzeń domowych, potrzebach roślin i zwierząt, są okazją do obserwacji i nazywania różnych kształtów i położenia przedmiotów względem siebie itp.)

Opracowała
mgr Elżbieta Janiuk

Bibliografia

„Zanim dziecko pójdzie do szkoły” Anna Dmitriuk – artykuł na portalu internetowym BabyBoom
Helena Gutowska „Zanim dziecko pójdzie do szkoły”, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa, 1975
Program wychowania przedszkolnego, MEN, 1992